Nieruchomość to stosunkowo pewny i wartościowy składnik majątku, stąd często służy jako zabezpieczenie różnego rodzaju wierzytelności. Kupując nieruchomość warto zwrócić szczególną uwagę na to, czy nie jest ona przedmiotem takiego zabezpieczenia.
To, czy nieruchomość jest obciążona hipoteką można sprawdzić poprzez wyszukiwarkę ksiąg wieczystych w treści księgi wieczystej prowadzonej dla danej nieruchomości. Zgodnie z polskim porządkiem prawnym każdy nieruchomość powinna mieć założoną księgę wieczystą, co jednak nie zawsze ma miejsce. Niezależnie od tego, czy kupujemy działkę, dom jednorodzinny bądź w zabudowie wielorodzinnej, lokal użytkowy albo lokal mieszkalny, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przed ich zakupem należy sprawdzić stan prawny nieruchomości i wnioskować do właściciela nieruchomości o udostępnienie numeru księgi wieczystej.
W systemie wyszukiwarki ksiąg wieczystych dostępnej na stronie państwowej nie ma możliwości odnalezienia księgi wieczystej po adresie nieruchomości, należy znać numer księgi wieczystej i wówczas potencjalny kupujący jest w stanie zapoznać się z jej treścią.
Księgi wieczyste prowadzone są przez sądy rejonowe. Informacje dotyczące hipotek zawiera dział czwarty księgi wieczystej. Przeglądając go uzyskuje się informacje o tym, ile hipotek jest ustanowionych na nieruchomości, bowiem możliwe jest obciążenie nieruchomości więcej niż jedną hipoteką, a także o wierzycielu hipotecznym, czyli o tym, na kogo rzecz hipoteka jest ustanowiona oraz o kwocie do której jest ustanowiona. Istnieją różne rodzaje hipotek. Hipoteka umowna ustanawiana jest na podstawie umowy na przykład o kredyt hipoteczny z bankiem. Wówczas ustanawia się hipotekę na rzecz banku na zabezpieczenie wierzytelności banku o spłatę kredytu oraz odsetek i innych kosztów. Jeżeli kredytobiorca, czyli właściciel nieruchomości, nie spłaci kredytu, bank ma prawo zaspokoić się z nieruchomości. Wszczyna wówczas postępowanie egzekucyjne, a komornik doprowadza do sprzedaży nieruchomości.
Jest to istotne dla potencjalnego nabywcy bowiem hipoteka jest związana z nieruchomością. Nie znika ona w związku z pojawieniem się nowego właściciela nieruchomości. Istnieje nadal, pomimo zmiany właściciela.
Warto zwrócić uwagę, czy w dziale trzecim księgi wieczystej nie widnieją informacje o prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym.
W przypadku, gdy nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej należy zobowiązać właściciela do przedłożenia wszelkich dokumentów dotyczących stanu prawnego nieruchomości. W ten sposób można uzyskać na przykład zaświadczenia ze spółdzielni mieszkaniowej dotyczące zaległości czynszowych i związanych z pozostałymi opłatami albo od urzędu gminy w sprawie niezalegania albo wysokości zaległości podatkowych.